بررسی رفتارهای غذایابی و تخمین جمعیت جستجوگر موریانه (microcerotermes diversus (silvestri) (isoptera: termitidae

موریانه m. diversus مخرب ترین گونه در استان خوزستان بوده که خسارت های اقتصادی زیادی را به لوازم چوبی وارد می کند. موفقیت در روش های کنترل موریانه ها نیازمند درک صحیحی از اکولوژی آنها می باشد. در این تحقیق تعداد کاست های مختلف و میزان تغذیه این موریانه در فصول مختلف سال در ایستگاه زنبور داری واقع در دانشکده کشاورزی اهواز مورد ارزیابی قرار گرفت. به منظور تعیین تعداد کلنی، تعیین قلمرو جستجوگری کلنی موریانه ها و ارزیابی جمعیت جستجوگر موریانه ها، علامت گذاری موریانه ها با استفاده از دو رنگ(nb) nile blue و(nr) neutral red به منظور تعیین غلظت های مناسب از این دو رنگ که در کوتاه ترین زمان ممکن باعث رنگ شدن موریانه ها شوند، انجام شد. تیمارها شامل 3 غلظت 1/0، 25/0 و 5/0 درصد از هر یک از رنگ های nb وnr بودند. جهت تعیین تعداد کلنی از روشهای مختلفی از جمله رفتارهای تخاصمی، ردیابی موریانه های رنگی در ایستگاه های مختلف و میانگین وزن بدن موریانه ها استفاده شد. پس از تعیین تعداد کلنی، به منظور اندازه گیری تراکم جمعیت، قلمرو جستجوگری(بر حسب مترمربع)، حداکثر و حداقل فاصله خطی(بر حسب متر) دو تا از کلنی هایی که بیشترین جمعیت را داشتند از 2 روش mrr (علامت گذاری - رهاسازی- شکار مجدد ) شامل شاخص لینکلن و مدل میانگین وزنی استفاده شد. نتایج نشان داد که در فصل تابستان از 16بلوک چوبی حاوی موریانه به طور کلی10620 کارگر، 63 سرباز، 156 پوره بالدار و 65 لارو موریانه، در فصل پاییز از 11بلوک چوبی دارای موریانه به طور مجموع 6545 کارگر، 30 سرباز، 31 پوره بالدار و 88 فرم جنسی بالدار جمع آوری شد. در فصل زمستان به علت سرمای شدید و خشکی هوا (عدم بارندگی) ، بلوک های چوبی عاری از هر گونه موریانه بودند. در فصل بهار نیز از 13 بلوک چوبی حاوی موریانه در مجموع 7729 کارگر، 45 سرباز، 1 پوره بالدار و 96 لارو موریانه جمع آوری شد. فعالیت تغذیه ای این موریانه نیز طی فصل های مختلف سال متغیر بود بدین صورت که در فصل تابستان، پاییز و بهار به ترتیب میانگین میزان تغذیه به ازای هر بلوک برابر با 24/03 گرم، 37/12گرم و92/19 گرم بود و در زمستان نیز هیچ گونه تغذیه ای صورت نگرفته بود. بنابراین میانگین میزان تغذیه نیز متناسب با فعالیت جستجوگری، در فصل بهار و تابستان افزایش و در پاییز و زمستان کاهش یافت در مقایسه میانگین تیمار های nb وnr ، غلظت های 0/1 و 0/25 درصد nb و غلظت های 0/25 و 0/5 درصد nr از نظر بقا، درصد رنگ آمیزی و کاهش وزن کارگر ها اختلاف معنی داری با شاهد نشان ندادند. در نتیجه این غلظت ها انتخاب شدند. از میان روش های مورد استفاده برای تعیین کلنی، چون در تعیین کلنی بر اساس میانگین وزن بدن موریانه ها اختلاف بین کلنی ها به درستی مشخص نشد در نتیجه این روش چندان معتبر نمی باشد. با استفاده از تست تخاصم 6 کلنی در ایستگاه زراعت- خاک شناسی مشخص شد که روش ردیابی موریانه های رنگی در ایستگاه های مختلف نیز این مساله را تایید نمود. تعداد کارگر جستجوگر برحسب دو روش مدل میانگین وزنی و شاخص لینکلن به ترتیب برای کلنی1(258802 2984489) و (813081 2731229) و برای کلنی2(8713 326134) و (138499 321493) بدست آمد. قلمرو جستجوگری نیز برای کلنی 1 و کلنی 2 به ترتیب59/25 و 16/44 متر مربع محاسبه شد. حداکثر و حداقل فاصله خطی(طولی) برای کلنی 1 به ترتیب40/5 و 14/2 متر و برای کلنی2 به ترتیب14/9و 86/1 متر بود. نتایج متفاوت از جمعیت جستجوگر و اندازه قلمرو موریانه ها در یک گونه حاکی از آن است که میزان جمعیت حتی در داخل یک گونه نیز بسته به سن کلنی، منابع غذایی، شرایط آب و هوایی و وجود سایر کلنی موریانه ها متفاوت می باشد بنابراین قبل از اعمال روش های کنترل و مبارزه نیاز است که ابتدا تعداد کلنی و سپس جمعیت هر کلنی مورد ارزیابی قرار گیرد.